Διευρωπαϊκές μεταφορές και ελληνικά δίκτυα

Συγγραφέας ΗΛΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΣ (EKONSTAS) 

inShare

Στις 3/6/2014 παρακολούθησα από το κανάλι της Βουλής συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής & Εμπορίου σχετικά με Έργο αναβάθμισης του σιδηροδρομικού δικτύου.

Είναι πάντα μια χρήσιμη εμπειρία η ακρόαση των Επιτροπών της Βουλής. Εκεί φαίνεται ποιοι βουλευτές συνεισφέρουν ενεργά στην παραγωγή πολιτικής με σωστά και στοχευμένα ερωτήματα και ποιοι αρέσκονται στο σόου και τους εντυπωσιασμούς.

Είναι δε πρόδηλο, το ότι αν τίθενται τα σωστά ερωτήματα και ο βουλευτής ασκεί με υπευθυνότητα τη δουλειά για την οποία εκλέχτηκε είναι αδιάφορο από ποιον πολιτικό χώρο προέρχεται.

Παρόντες ήταν ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΡΓΟΣΕ και ο αρμόδιος Υφυπουργός και ακούστηκαν ενδιαφέροντα πράγματα για την επιβατική και εμπορευματική πολιτική μεταφορών στη χώρα μας.

Όσον αφορά τη μάστιγα των κλοπών σιδηροδρομικού υλικού από κυνηγούς μετάλλων ειπώθηκε ότι αποφασίστηκε η χρήση οπτικών ινών αντί καλωδίων χαλκού, η υπογειοποίηση των καλωδίων τηλεματικής και επικοινωνιών όπου αυτά είναι εφικτά, η αυξημένη φύλαξη αλλά και η μετατροπή του αδικήματος της κλοπής σιδηροδρομικού υλικού σε κακούργημα.

Σχετικά με τα δίκτυα ειπώθηκε ότι παράλληλα με το βασικό σιδηροδρομικό άξονα Πάτρα-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Ειδομένη αναπτύσσονται και άλλοι άξονες σε στάδιο μελετών ή υλοποίησης.  Ενδεικτικά: Πύργος, οι μελέτες θα είναι έτοιμες το 2015, Βόρειος Άξονας προς Αλεξανδρούπολη, ηλεκτροκίνητη γραμμή Αλεξανδρούπολη-Μπουργκάς (Βουλγαρία), σύνδεση ή βελτίωση σιδηροδρομικού δικτύου με λιμάνια Βόλου, Καβάλας, Πάτρας, Αλεξανδρούπολης, Θεσσαλονίκης, Αθήνας, σύνδεση προαστιακού με Λαύριο κ.α.

Είναι προφανές ότι οι παραπάνω συνδέσεις είναι απαραίτητες για να εξυπηρετηθούν τα σχέδια της χώρας μας να γίνει κόμβος διαμετακομιστικού εμπορίου από την Ασία και την Αφρική προς την Ευρώπη. Υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι τα σχέδια αυτά δεν θα μείνουν στα χαρτιά. Ο λόγος είναι η ένταξη της χώρας μας στα Διευρωπαικά Δίκτυα “TEN-T Connecting Europe”.

Οι μεταφορές και τα δίκτυα είναι, αυτονόητα, κομβικός παράγοντας στην Ευρωπαϊκή (και όχι μόνο) οικονομία και ανάπτυξη. Η νέα πολιτική υποδομών της ΕΕ στοχεύει στη δημιουργία ισχυρών δικτύων μεταφορών στις 28 χώρες μέλη προκειμένου να υποστηριχθεί η ανάπτυξη και ο ανταγωνισμός. Έχοντας αντιληφθεί την αναγκαιότητα αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιανουάριο του 2014 εξέδωσε ένα καινούριο χάρτη διευρωπαϊκών μεταφορικών δικτύων.

Ο χάρτης δείχνει 9 κύριους διαδρόμους οι οποίοι θα παίξουν το ρόλο της μεταφορικής ραχοκοκαλιάς από την Δύση ως την Ανατολή και από το Βορά έως το Νότο προκειμένου να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο δικτύων αμιγώς Ευρωπαϊκό. 

Προβλέπονται 2 διάδρομοι από Βορρά σε Νότο, 3 από Δύση σε Ανατολή και 4 διαγώνιοι.  Η Ελλάδα εμπλέκεται στον διάδρομο Νο 4 ο οποίος φέρει την ονομασία  “The Orient/East-Med Corridor”. 

Το υπό διαμόρφωση δίκτυο αποσκοπεί στο να απαλείψει συμφορήσεις, να αναβαθμίσει τις υποδομές και να εξορθολογήσει τις διευρωπαϊκές μεταφορές επιβατών και εμπορευμάτων καθώς κάθε άξονας θα εμπλέκει τουλάχιστον τρία είδη συγκοινωνιών.  Η χάραξη στοχεύσει στο

• να καλύπτονται οι Ευρωπαίοι πολίτες ώστε κανείς να μην απέχει πάνω από 30’ ταξιδιού από τους βασικούς αυτούς συγκοινωνιακούς άξονες μέσω τροφοδοτικών οδεύσεων,
•  να βελτιωθούν οι συνδέσεις μεταξύ διαφορετικών μεταφορικών μέσων και
•  να υπάρξει ουσιαστική συνεισφορά στους περιβαλλοντικούς στόχους που τέθηκαν από την ΕΕ.

Το βασικό αυτό δίκτυο προβλέπεται να λειτουργήσει μέχρι το 2030. Με την νέα πολιτική υποδομών της ΕΕ η χρηματοδότηση των συγκοινωνιακών υποδομών θα τριπλασιαστεί την περίοδο 2014-2020 στα €26 δις με έμφαση στους διαδρόμους αυτούς.  Για κάθε εκατομμύριο το οποίο διατίθεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο εκτιμάται ότι θα παράγονται 5 εκατομμύρια από τις χώρες μέλη και 20 εκατομμύρια από τον ιδιωτικό τομέα.

Η επιδίωξη της Ελλάδας να καταστεί κύριος κόμβος διαμετακομιστικού εμπορίου με τις επενδύσεις στα κύρια λιμάνια της εξυπηρετείται ιδιαίτερα με τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ποια είναι όμως η τρέχουσα κατάσταση των Ελληνικών μεταφορικών δικτύων ώστε να ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό;

Μία ιδέα μπορεί να δοθεί από το EU Transport Scoreboard το οποίο λαμβάνει υπόψη του 22 κατηγορίες σχετικές με τις μεταφορές και δεδομένα από την Eurostat, την Ευρωπαϊκή υπηρεσία περιβάλλοντος, την Παγκόσμια Τράπεζα κ.α. και παράγει μια εικόνα που αποτυπώνει την διαφορετικότητα των συγκοινωνιακών θεμάτων στις χώρες μέλη και υποδεικνύει τις ατέλειες σε κάθε μία ώστε να τις βοηθήσει να εστιάσουν στις προτεραιότητες για επενδύσεις και πολιτική.  Η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να βελτιώσει τους δείκτες και να παρακολουθήσει την πρόοδο των χωρών μελών τα επόμενα χρόνια

Σύμφωνα λοιπόν με το European Commission - MEMO/14/277   10/04/2014 της Ευρωπαϊκής επιτροπής η Ελλάδα χρειάζεται να βελτιώσει την επίδοσή της σε αρκετές κατηγορίες έχοντας μια υψηλά ρυθμιζόμενη αγορά αερομεταφορών και καθόλου ανταγωνισμό στον τομέα των σιδηροδρόμων.

Αν δούμε μερικά γραφήματα που απεικονίζουν την συνεισφορά διάφορων μέσων στις εμπορευματικές μεταφορές σε επιλεγμένες χώρες μέλη και να τα συγκρίνουμε με τη χώρα μας θα παρατηρήσουμε ότι ο σιδηρόδρομος καλύπτει σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες από 10-30% του εμπορικού φόρτου.  Στην Ελλάδα κυριαρχούν συντριπτικά οι οδικές μεταφορές. Ο σιδηρόδρομος συμπιέζεται σε ένα 2% σχεδόν εξυπηρέτησης του συνολικού μεταφορικού εμπορευματικού όγκου!

 Όλες οι πολιτικές στρεβλώσεις δεκαετιών αντικατοπτρίζονται στο αποτέλεσμα. 

Η παντελής έλλειψη διαχρονικού εθνικού σχεδιασμού μεταφορών, οι συντεχνιακές πιέσεις που εμποδίζουν έργα υπέρ του συνόλου, η κακή ιεράρχηση αναπτυξιακών προοπτικών, οι άστοχες επιλογές πολιτικού και διοικητικού προσωπικού σε θέσεις κλειδιά αποτυπώνονται εδώ. Ακόμη και κράτη του πρώην ανατολικού μπλοκ παρουσιάζονται με συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της Ελλάδας. 

Μία από τις ευεργετικές συνέπειες της ένταξής μας στην ΕΕ λοιπόν είναι εμφανής.

Είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία, στα πλαίσια ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού σχεδιασμού και χρηματοδότησης, να βελτιώσουμε τις υποδομές μας . 

 Η ύπαρξη κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε ένα σεβαστό μερίδιο της διακίνησης εμπορευμάτων να αναληφθεί από τα σιδηροδρομικά δίκτυα στη χώρα μας, είναι αναγκαία συνθήκη ανταγωνιστικότητας, τόσο για τη μείωση του κόστους διακίνησης εμπορευμάτων όσο και για το τελικό όφελος στον καταναλωτή, χωρίς βεβαίως να παραβλέπουμε και τα σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη.

Είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία της Ελλάδας να μην μείνει δραματικά πίσω σε αναπτυξιακές υποδομές παραχωρώντας το πλεονέκτημα σε τρίτους καθώς τότε πραγματικά θα παραμείνουμε ο παρίας της Ευρώπης. Κάτι τέτοιο ούτε μας αξίζει, αλλά ούτε έχουμε το δικαίωμα να το προκαλέσουμε στις ερχόμενες γενιές.

Ηλίας Κώνστας
Msc Engineering Management
Μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου της «δημιουργία, ξανά!»